Trước khi bước vào bất kỳ vụ kiện dân sự nào, luật sư phải thực hiện đánh giá tổng thể cả hai phía: thân chủ và đối phương. Không chỉ đơn thuần là phân tích hồ sơ, mà còn là đánh giá về tâm lý, tài chính, hành vi và mục đích cuối cùng của các bên.
Một luật sư giỏi không chỉ biết mình có gì mà còn phải biết đối phương có gì – thiếu gì – sợ gì. Chính từ đó mà xác lập chiến lược hợp lý: phản tố, hoà giải, thương lượng hay trì hoãn.
Tôn Tử dạy rằng: “Thượng sách là công tâm, thứ đến công giao, thứ nữa công binh, hạ sách mới công thành”. Trong tố tụng dân sự, “chiến đấu” tại tòa án thường là lựa chọn sau cùng.
Luật sư cần giúp thân chủ giải quyết tranh chấp hiệu quả mà không cần xét xử – nếu có thể. Hòa giải, thương lượng không phải là sự thỏa hiệp yếu thế, mà là cách giành lấy lợi ích thực tế với chi phí thấp nhất, thời gian ngắn nhất, tâm lý ít tổn hại nhất.
Binh pháp dạy: “Dụng binh chi pháp, thực tắc bị, hư tắc công; thực tắc địch, hư tắc ngã.” Luật sư trong dân sự nhiều khi cần ẩn mình, không lộ hết bằng chứng ngay từ đầu.
Ví dụ, trong một vụ kiện tranh chấp hợp đồng, luật sư thân chủ có thể giả vờ hòa hoãn, nhưng đồng thời âm thầm chuẩn bị hồ sơ phản tố, hoặc nộp thêm chứng cứ bất lợi cho đối phương vào thời điểm quyết định, khiến thế trận thay đổi.
Tố tụng dân sự là quá trình lâu dài, qua nhiều giai đoạn. Luật sư giỏi không nên cứng nhắc, mà cần thay đổi chiến thuật tùy thời điểm:
Khi chưa đủ chứng cứ, có thể xin hoãn phiên tòa để chuẩn bị thêm.
Khi nắm được điểm yếu của đối phương, có thể tăng cường lập luận phản công.
Khi thấy tòa có xu hướng hòa giải, cần điều chỉnh thái độ để tạo thiện cảm.
Linh hoạt, uyển chuyển, nhưng vẫn kiên định mục tiêu – đó là cốt lõi của cả binh pháp lẫn tố tụng.
Tòa án không chỉ là nơi xét lý mà còn là nơi xét tình và tâm lý. Luật sư giỏi cần biết “đánh vào tâm”:
Thuyết phục đối phương từ bỏ kiện tụng bằng lập luận đạo lý.
Tạo hình ảnh thân chủ là người thiện chí, thành thật, biết điều.
Khiến Hội đồng xét xử nhìn nhận vụ việc không chỉ từ văn bản mà từ bối cảnh, con người và ảnh hưởng xã hội.
Trong những vụ kiện kéo dài, thời điểm hành động là yếu tố sống còn. Luật sư cần quan sát diễn biến tâm lý đối phương, dư luận xã hội, thái độ của HĐXX để đưa ra các hành động như:
Nộp bổ sung tài liệu, chứng cứ vào phút chót để gây bất ngờ.
Phản tố vào thời điểm đối phương không chuẩn bị.
Tạm lùi bước để đạt được thế mạnh lâu dài.
Kết luận
Dù được viết cách đây hơn 2.500 năm, Binh pháp Tôn Tử vẫn chứa đựng tinh thần chiến lược hiện đại, có thể ứng dụng sâu rộng vào hoạt động hành nghề luật sư, đặc biệt trong tố tụng dân sự – nơi không có súng đạn, nhưng là “chiến trường pháp lý” đòi hỏi trí tuệ, sự điềm tĩnh và bản lĩnh. Luật sư không chỉ là người hiểu luật, mà còn phải là nghệ sĩ chiến thuật, luôn biết lựa chọn đánh – lui – hòa – công – thủ đúng lúc để đạt được lợi ích tối đa cho thân chủ trong khuôn khổ pháp luật.
Luật sư Nguyễn Đình Huề
